De planten die in de moestuin groeien gebruiken de grond waarin ze leven om water uit te halen, om voedingsstoffen uit op te nemen en als houvast. Daarnaast zit een gezonde bodem vol bodemdieren en micro-organismen die, als ze het naar hun zin hebben, helpen om de planten gezond te houden die in de bodem groeien. Door aandacht te steken in het uitkiezen en onderhouden van de grond in de moestuin, kweek je meestal gezondere planten die een betere oogst geven. In dit artikel vertellen we eerst wat meer over kant-en-klare biologische (moestuin)grond. Daarna vertellen we hoe je zelf moestuingrond kunt mixen.

Wil je liever zelf je moestuin potgrond mixen? Dan kun je het artikel "De Moestuin: Zelf Moestuin Potgrond Mengen" lezen. Hier vertellen we hoe je eenvoudig met vier ingrediënten zelf een moestuin potgrond mix maakt die planten goed laat groeien, rekening houdt met het milieu, en lang mee gaat. Ook vertellen we in het artikel "De Moestuin: Zelf Moestuin Potgrond Mengen" hoe je potgrond kunt onderhouden en hergebruiken.

De beste potgrond voor de moestuin is zelf gemaakte potgrond. Dit komt, omdat je dan weet wat er in de potgrond zit, en dat de ingrediënten van de potgrond van een goede kwaliteit en afkomst zijn. Natuurlijk is het zelf mixen van potgrond best wel een klusje, waar niet iedereen op zit te wachten. Daarom hebben we voor 2021 weer eens een overzicht gemaakt van veel verkochte zakken biologische potgrond, die ofwel voor alle planten schikt zijn of speciaal voor de moestuin samengesteld zijn. Overigens bestaat er op dit moment geen keurmerk dat zegt dat potgrond uit biologisch gekweekte ingrediënten bestaat. In plaats daarvan mag potgrond op dit moment alleen verkocht worden als "geschikt om voor de biologische landbouw". Meer over wat de term "biologisch" op producten voor de tuin betekent, kun je in het artikel "Organisch Bemesten: Kunstmest, Organische Plantenvoeding, Biologische Plantenvoeding En Vegan Plantenvoeding" lezen.

Om het zoeken naar een goede potgrond zo makkelijk mogelijk te maken, kun je in de tabel zoeken door iets in het zoekveld te typen. Ook kun je de kolommen sorteren door op de kopjes met een ⬍ te klikken in de bovenste rij van de tabel. Dit werkt helaas wel alleen bij grotere schermen, zoals van een tablet of een computer. Heb je een moestuingrond gevonden waar je wat meer over wilt weten, dan kun je klikken op “Klik voor het verkooppunt” om naar een online winkel te gaan die de potgrond verkoopt.

De informatie over de samenstelling van de verschillende soorten potgrond hebben we van de websites van de fabrikanten gehaald. Het kant natuurlijk zijn dat fabrikanten hun samenstelling aanpassen of dat ze een deel van de ingrediënten niet op hun website vermelden. Wanneer je er zeker van wilt zijn dat een bepaalde soort potgrond iets wel of niet bevat, zoals dierlijke producten, dan kun je dit om zeker te zijn het beste nog eens navragen bij de fabrikant of de verkoper.

Geüpdatet voor 2021!

Let op! Wij verkopen zelf dus geen producten en zijn dus niet verantwoordelijk voor de producten en de service die de online winkels waar wij naar linken leveren. Helaas kunnen wij dus geen vragen beantwoorden over de levering van potgrond of andere producten.

De meeste soorten moestuin potgrond bestaan voor het grootste deel uit veen, zoals turf of veenmos, of uit kokosvezels. Hieraan wordt meestal nog compost toegevoegd en soms ook nog andere supplementen, zoals houtsnippers of perliet. Elk van deze ingrediënten hebben hun eigen voor- en nadelen, die we hieronder zullen bespreken.

De meeste soorten moestuin potgrond bevatten veen. Als er veen in een potgrond zit, dan wordt dit meestal tuinturf, veenmosveen, witveen of zwartveen genoemd op de uitleg van de samenstelling van de potgrond. Veen zorgt ervoor dat potgrond een vezelachtig, bruin uiterlijk heeft.

Over het algemeen groeien planten erg goed in potgrond waar veen in zit. Dit komt, omdat veen weinig invloed heeft op de manier waarop voedingsstoffen zich in de grond gedragen en, omdat het voor een goede balans tussen de hoeveelheid water en lucht in de grond zorgt. Vandaar dat het al vele jaren door professionele kwekers wordt gebruikt om planten in pot in te kweken.

Helaas is het veen dat vaak in potgrond wordt gebruikt niet goed voor het milieu. Veen wordt namelijk uit de “wilde” natuur gehaald. Hierdoor worden ecosystemen ernstig verstoord. Veen heeft namelijk van nature een lage pH waarde en zorgt ervoor dat de grond relatief lang vochtig blijft. Als er ergens veen wordt weggehaald, dan verandert de bodem zo erg dat veel planten niet meer kunnen overleven in het gebied. Daarnaast is veen een natuurlijke opslagplaats voor koolstofdioxide. Bij het opgraven van veen komt dit vrij, wat natuurlijk weer niet goed is voor de opwarming van de aarde.

Ondanks dat het gebruik van veen helemaal niet zo goed is voor het milieu, is het wel toegestaan in de biologische landbouw. Als je er voor kiest om potgrond met veen te vermijden, omdat het slecht is voor het milieu, is het dus belangrijk om goed naar de samenstelling te kijken van de potgrond, en niet alleen naar keurmerken en het woord “biologisch”.

Kokosvezels worden vaak als alternatief voor veen gebruikt. Kokosvezels zijn een afval producten, en ondanks dat het wel van warme orden naar hier verscheept moet worden, daardoor minder slecht voor het milieu dan veen. Net als veen zorgen kokosvezels voor een goede balans tussen de hoeveelheid water en lucht in de grond. Ook duurt het lang voordat het door micro-organismen afgebroken is, waardoor het dus relatief lang mee gaat. Daarnaast bevatten kokosvezels vaak fosfor en kalium, waardoor je de hoeveelheid plantenvoeding die je kan geven in sommige gevallen kan verlagen.

Kokosvezels van een goede kwaliteit hebben weinig invloed op de manier waarop plantenvoeding zich in de bodem gedraagt. Hier zijn wel uitzonderingen op. Onder onderzoek blijkt dat sommige ladingen kokosvezels voor het kweken van planten te veel zout en/of chloor bevatten. Hierdoor groeien planten soms slecht in kokosvezels. Helaas weet je van een kant-en-klare zak potgrond niet wat de kwaliteit is van de kokosvezels die gebruikt worden, zeker niet als de fabrikant batches potgrond niet standaards test op belangrijke eigenschappen, zoals zoutgehalte.

Er vanuitgaande dat de meeste fabrikanten van potgrond ingrediënten van goede kwaliteit gebruiken, is een potgrond op basis van kokosvezels een goed alternatief voor potgrond op basis van veen. Mochten je planten het nu erg slecht doen in kokosgrond, dan zou het kunnen zijn dat de zak potgrond net gemaakt is met een slechte batch kokosvezels. In dat geval kan het helpen om de grond een tijd lang goed uit te spoelen met schoon water, zodat de overtollige zouten uit de grond kunnen stromen.

Steeds vaker wordt er compost toegevoegd aan kant-en-klare potgrond, en dan vooral aan potgrond die bedoeld voor de moestuin. Compost is niet alleen vaak goedkoper dan veen of kokosvezels, maar het zorgt er ook voor dat planten beter groeien en gezonder zijn. Compost bevat namelijk niet alleen voedingsstoffen die planten kunnen gebruiken, maar zit ook vol met micro-organismen die planten kunnen helpen om meer water en voedingsstoffen op te nemen en om planten te beschermen tegen ziekteverwekkers.

Wormenmest bestaat uit een combinatie van compost, dat is verkregen doordat micro-organismen plantenresten afbreken, en van de poepjes van regenwormen. Wormenmest zorgt er net als gewone compost voor dat er voedingsstoffen in de grond terecht komen, en dat planten worden geholpen om tegen ziekteverwekkers te vechten, en om water en voedingsstoffen uit de bodem op te nemen. Het voordeel van wormenmest ten opzichte van compost, is dat wormenmest vaak een luchtigere structuur heeft. Hierdoor verstoord wormenmest de balans tussen de hoeveelheid water en lucht in de grond minder dan gewone compost.

Houtsnippers, zaagsel, hout stof en schors  in potgrond zijn afkomstig van loofbomen of naaldbomen. De voornaamste reden om deze houtproducten door potgrond te mengen, is om de potgrond luchtiger te maken. Dit kan bijvoorbeeld nodig zijn wanneer er ook erg compacte compost in de potgrond zit. Ook zorgt hout en schors ervoor dat de grond letterlijk iets zwaarder wordt, waardoor planten zich beter kunnen ankeren in de grond en plantenbakken wat steviger staan.

Het nadeel van hout en schors in potgrond is dat het soms natuurlijke stoffen bevat die de groei van planten remt. Dit is vooral het geval wanneer het hout of het schors vers is. Wanneer de fabrikant gekozen heeft voor gerijpt of gecomposteerd hout of schors, dan speelt dit geen rol. Door hout en schors een tijd te laten staan worden de stoffen die de groei van andere planten af remt afgebroken.

Perliet is een soort popcorn van gesteente. Het wordt namelijk gemaakt door gesteente heel heet te maken waardoor het water in het gesteente begint te verdampen, en het gesteente vervolgens “popt” als een popcorn. Om perliet te maken, moet het gesteente tot boven de 700 graden Celsius verhit worden. Aangezien dit een enorme hoeveelheid brandstof kost, is perliet wat dat betreft niet milieuvriendelijk.

Perliet is wel een heel stabiel product. Het wordt niet aangetast door micro-organismen en ook vrijwel niet door water of de zuren die in de grond voorkomen. Hierdoor gaat perliet dus lang mee. Ondanks dat perliet dus erg vervuilend is om te maken, zou je het gebruik van perliet kunnen verantwoorden als je van plan bent om de potgrond voor een langere tijd te gebruiken. Je zou kunnen zeggen dat het perliet dan een onderdeel wordt van het “skelet” van de grond, die je regelmatig kan hergebruiken door alleen de organische ingrediënten, zoals compost of kokosvezels, regelmatig opnieuw toe te voegen.

Perliet als onderdeel van een potgrond mix zorgt ervoor dat de aarde luchtig wordt. Het neemt geen water op en is vrij groot, waardoor het vooral een fijn ingrediënt is om te gebruiken met zware compost, dat vaak (te) veel water vast houdt. De kans dat wortels beschadigen door een te veel aan water in de bodem wordt door het toevoegen van perliet dus verlaagd.

Vermiculiet wordt gemaakt van een mineraal dat silicaat heet. Dit wordt eerst gemijnd, en daarna tot 1.000 graden Celsius verhit. Bij die hitte zet het silicaat uit, en ontstaan er een luchtige, poreuze korrels. Net als perliet kost het veel energie om vermiculiet te maken, en is daarom niet al te best voor het milieu. 

Vermiculiet werkt als een soort spons, doordat de structuur van vermiculiet deeltjes poreus zijn. Zodra vermiculiet met water in aanraking komt, dan zuigt het zich vol en blijft de grond dus langer vochtig, zonder nat te zijn. Daarnaast kan fosfaat aan vermiculiet binden, waardoor er minder plantenvoeding uit de potgrond stroomt als de grond toch een keer te nat wordt.

Zandkorrels zijn eigenlijk hele kleine stukjes steen. Doordat zand behoorlijk zwaar is, wordt het maar weinig gebruikt in kant-en-klare potgrond. Hoe zwaarder een zak potgrond immers is, hoe meer moeite de fabrikant moet doen om het op de plaats van bestemming te krijgen.

Zand, en dan vooral grof zand, kan potgrond wel verbeteren. Zo zorgt grof zand ervoor dat water makkelijker weg kan stromen. Hierdoor is de kans kleiner dat het onderin een kweekbak te nat wordt. Ook zorgt zand ervoor dat planten meer houvast hebben in de grond. Door het relatief hoge gewicht van zand kunnen planten zich als het waren ankeren.

Klei wordt vrijwel nooit gebruikt in potgrond. Klei is een complex product, dat zich in elke omgeving anders gedraagt. Klei kan er voor zorgen dat voedingsstoffen niet uit de aarde kunnen spoelen als het lang regent, en zorgt er ook voor dat de grond langer vochtig blijft. In sommige gevallen is klei iets te goed in het vasthouden van water, en zorgt het ervoor dat de wortels juist te lang nat in plaats van vochtig blijven en er te weinig zuurstof in de grond zit. Onderzoek laat meestal zien dat klei toevoegen aan potgrond geen effect heeft of een nadelig effect heeft op planten.

Fijn gemalen lavameel heeft over het algemeen dezelfde eigenschappen als klei, omdat het eigenlijk ook poeder van gesteente is. Het kan net als klei er voor zorgen dat water en voedingsstoffen langer in de bodem blijven. Lavameel bevat weinig kalk, maar wel kalium en fosfaat. Hierdoor kan het gebruik van plantenvoeding vaak een korte tijd verminderd worden.

Zonder uitgebreid laboratorium is het mogelijk te zeggen welke kant-en-klare potgrond het beste gebruikt kan worden voor in de moestuin. Als je een veganistische kant-en-klare potgrond wilt, dan is de keuze makkelijk, omdat er maar weinig fabrikanten zijn die een potgrond maken waarin geen dierlijke mest in is verwerkt. Ook als je voor een milieuvriendelijke potgrond mix wilt gaan, is de keuze beperkt, want erg zijn nog relatief weinig soorten potgrond te koop die turfvrij zijn en die geen vermiculiet of perste bevatten. Wanneer je geen principiële voorkeuren hebt om rekening mee te houden, dan is het aan te raden om in ieder geval een potgrond te kiezen waar compost en/of wormenmest in zit. Hiervan is namelijk bekend dat dit micro-organismen bevat die planten beter laten groeien en kunnen beschermen tegen ziektes.

Wanneer je voor een kant-en-klare potgrond gaat, dan kan het helpen om hier zelf nog wat ingrediënten aan toe te voegen. Als de potgrond geen compost bevat, dan helpt het vaak om zelf compost aan de potgrond toe te voegen. Voor het beste resultaat meng je dan 1 deel potgrond met 1 deel compost. Om het makkelijk te maken, kun je dan het beste kiezen voor een zak potgrond en een zak compost die dezelfde inhoud hebben, bijvoorbeeld 40 liter. Hiervoor zou je bijvoorbeeld Siertuinencompost van DCM, Compo Tuin Compost of Pokon Bio Siertuinencompost  voor kunnen gebruiken.

In plaats van compost kun je ook wormenmest toevoegen aan de kant-en-klare potgrond. Wormenmest geeft vaak net wat betere resultaten dan compost, omdat het wat luchtiger is. Ook zitten er in een zak wormenmest vaak levende wormen, waardoor de grond ook op de lange termijn luchtig blijft. Wanneer je ongeveer 20% wormenmest aan een zak kant-en-klare potgrond toevoegt, dan krijg je vaak het beste resultaat. Stel dat je een zak van 20 liter potgrond hebt, dan zou je dus 4 liter wormenmest toevoegen. Hiervoor zou je bijvoorbeeld BioGroei wormenmest, Wormenmest van Wormenkwekerij Wasse, of WormGold van BioSolutions voor kunnen gebruiken. Meer dan 20% wormenmest toevoegen wordt afgeraden, omdat planten dan juist weer slechter gaan groeien, door de grote hoeveelheid voedingsstoffen in de wormenmest.

Het zelf kweken van groenten, fruit, kruiden en bloemen gaat meestal gemakkelijk, maar soms zit er ook wel eens wat tegen. Mocht je een vraag hebben over het kweken van planten, dan zullen wij deze zo goed mogelijk proberen te beantwoorden. Je kunt je vragen onderaan deze pagina stellen, via het Disqus formulier. Om naar het Disqus formulier te gaan, moet je nog iets verder naar beneden scrollen, tot voorbij de advertenties.

• Aafdr. 1985. Soil Organic Matter. Agdex 536-1. Alberta Agriculture, Food and Rural Development. Edmonton, AB.
• Ampim, P. A., Sloan, J. J., Cabrera, R. I., Harp, D. A., & Jaber, F. H. (2010). Green roof growing substrates: types, ingredients, composition and properties. Journal of Environmental Horticulture, 28(4), 244-252.
• Argo, W. R. (1998). Root medium physical properties. HortTechnology, 8(4), 481-485.
• Argo, W. R. (1998). Root medium chemical properties. HortTechnology, 8(4), 486-494.
• Bachman, G. R., & Metzger, J. D. (2008). Growth of bedding plants in commercial potting substrate amended with vermicompost. Bioresource technology, 99(8), 3155-3161.
• Barrett, G. E., Alexander, P. D., Robinson, J. S., & Bragg, N. C. (2016). Achieving environmentally sustainable growing media for soilless plant cultivation systems–A review. Scientia horticulturae, 212, 220-234.
• Bilderback, T. E., Warren, S. L., Owen, J. S., & Albano, J. P. (2005). Healthy substrates need physicals too!. HortTechnology, 15(4), 747-751.
• Boekel, P. (1963). The effect of organic matter on the structure of clay soils. Neth. J. Agr. Sci, 11, 250-263.
• Boodley, J. W., & Sheldrake, R. (1972). Cornell peat-lite mixes for commercial growing.
• Carlile, W. R., Cattivello, C., & Zaccheo, P. (2015). Organic growing media: Constituents and properties. Vadose Zone Journal, 14(6), 1-13.
• Cheng, W., & Kuzyakov, Y. (2005). Root effects on soil organic matter decomposition. Roots and soil management: Interactions between roots and the soil, (rootsandsoilman), 119-143.
• Diara, C., Incrocci, L., Pardossi, A., & Minuto, A. (2012). Reusing greenhouse growing media. Acta horticulturae, 927(927), 793-800.
• Domeño, I., Irigoyen, N., & Muro, J. (2009). Evolution of organic matter and drainages in wood fibre and coconut fibre substrates. Scientia Horticulturae, 122(2), 269-274.
• Eksi, M., Rowe, D. B., Fernández-Cañero, R., & Cregg, B. M. (2015). Effect of substrate compost percentage on green roof vegetable production. Urban Forestry & Urban Greening, 14(2), 315-322.
• Farhan, A. F. A., Zakaria, A. J., Mat, N., & Mohd, K. S. (2018). Soilless media culture-a propitious auxiliary for crop production. Asian J. Crop Sci, 10, 1-9.
• Gregory, P. J., & Nortcliff, S. (Eds.). (2012). Soil conditions and plant growth. John Wiley & Sons.
• Kannan, B., Thiyagarajan, G., Sivakumar, V., Manikandan, M., & Nagarajan, M. (2020). Media for Soilless Agriculture. Biotica Research Today, 2(7), 686-689.
• Kaushal, S., & Kumari, P. (2020). Growing media in floriculture crops. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 9(2), 1056-1061.
• Landis, T. D., & Nisley, R. G. (1990). The container tree nursery manual (No. 674). US Department of Agriculture, Forest Service.
• Lazcano, C., & Domínguez, J. (2011). The use of vermicompost in sustainable agriculture: impact on plant growth and soil fertility. Soil nutrients, 10, 1-23.
• Loveland, P. J., Webb, J., & Bellamy, P. (2000). Critical Levels of Soil Organic 1. 1 Matter: the Evidence for England and Wales. Sustainable Management of Soil Organic Matter, 23.
• Olle, M., Ngouajio, M., & Siomos, A. (2012). Vegetable quality and productivity as influenced by growing medium: a review. Agriculture, 99(4), 399-408.
• Orzolek, M. D. (2009). Organic Matter Application--Can You Apply Too Much?.
• Owen, W. G., & Lopez, R. G. (2015). Evaluating container substrates and their components. Purdue Ext. Bul. HO-255-W.
• Pascual, J. A., Ceglie, F., Tuzel, Y., Koller, M., Koren, A., Hitchings, R., & Tittarelli, F. (2018). Organic substrate for transplant production in organic nurseries. A review. Agronomy for Sustainable Development, 38(3), 1-23.
• Pittenger, D. (1986). Potting soil label information is inadequate. California Agriculture, 40(11), 6-8.
• Pugliese, M., Gilardi, G., Garibaldi, A., & Gullino, M. L. (2015). Organic amendments and soil suppressiveness: results with vegetable and ornamental crops. In Organic amendments and soil suppressiveness in plant disease management (pp. 495-509). Springer, Cham.
• Raviv, M., Lieth, J. H., & Bar-Tal, A. (Eds.). (2019). Soilless culture: Theory and practice: Theory and practice. Elsevier.
• Raviv, M. (2016, April). Should we use soilless media in organic greenhouses?. In III International Symposium on Organic Greenhouse Horticulture 1164 (pp. 535-540).
• Rivière, L. M., Coulomb, N., & Morel, P. (1994, September). The use of clay in organic substrates for pot plants. In International Symposium on Growing Media & Plant Nutrition in Horticulture 401 (pp. 97-106).
• Robbins, J.A. (2011). Growing Media for Container Production in a Greenhouse or Nursery Part I – Components and Mixes. Cooperative Extension Service, University of Arkansas, U.S. Dept. of Agriculture and county governments cooperating.
• Vercammen, J., & Gomand, A. (2013). Aanpak van herinplantproblemen in de bio fruitteelt.
• Wallace, J. Perfecting The Potting Mix.
• Wander, M. (2004). Soil organic matter fractions and their relevance to soil function. Soil organic matter in sustainable agriculture. CRC Press, Boca Raton, FL, 67-102.
• Will, E. & Faust, J.E..(2010). Growing Media for Greenhouse Production. University of Tennessee Extension.
• Zandonadi, D. B., Santos, M. P., Busato, J. G., Peres, L. E. P., & Façanha, A. R. (2013). Plant physiology as affected by humified organic matter. Theoretical and Experimental Plant Physiology, 25(1), 13-25.
• Zinati, G. M. (2005). Compost in the 20th century: A tool to control plant diseases in nursery and vegetable crops. HortTechnology, 15(1), 61-66.