Mieren in de tuin of op het balkon kunnen vervelend zijn. Ze maken vervelende mierenhopen, ze zorgen beschermen bladluizen tegen natuurlijke vijanden, en in de zomer komen ze graag af de lekkere hapjes die je op tafel zet. Daarom kan het nodig zijn om mieren uit de tuin of van het balkon te weren. In dit artikel vertellen we hoe je de overlast van mieren zo veel mogelijk verminderd, zonder te veel schade aan de natuur aan te brengen.

De mieren die in Nederland en België voorkomen hebben op zichzelf geen negatieve invloed op planten. Ze knagen bijvoorbeeld niet aan de bladeren of de wortels van planten. Sterker nog, in het wild zorgen mieren er bijvoorbeeld voor dat zaden verspreid worden, waardoor de biodiversiteit omhoog gaat. Als een mierennest geen al te grote problemen op levert, dan is het aan te raden om de mieren dus gewoon met rust te laten.

Mieren kunnen af en toe wel voor problemen zorgen. Zo kunnen mierennesten zo groot worden dat mensen er over kunnen vallen of dat bestrating begint te verzakken. Om veiligheidsredenen kan het dan nodig zijn om de mieren uit de tuin te verdrijven.

Een ander probleem dat wordt verergerd door mieren zijn bladluizen en schildluizen plagen. Mieren houden van de zoeten, suikerrijke vloeistof, die honingdauw wordt genoemd, die bladluizen uitscheiden. De liefde voor honingdauw is zelfs zo groot dat mieren groepen bladluizen en schildluizen houden alsof ze veeboeren zijn. De mieren beschermen de bladluizen en schildluizen tegen natuurlijke vijanden, zoals lieveheersbeestjes, voorkomen dat bladluizen weg kunnen vliegen door hun vleugels af te bijten, en “melken” de bladluizen met hun pootjes zodat ze meer honingdauw af staan. Doordat de mieren zo goed zijn in het houden van bladluizen en schildluizen, heeft het maar weinig zin om bladluizen of schildluizen die beschermd worden door mieren te bestrijden met het lokken of uitzetten van natuurlijke vijanden.

Wanneer een mierennest voor onveilige situaties zorgt of mieren ervoor zorgen dat er grote aantallen bladluizen of schildluizen op de planten in de tuin of het balkon zitten, dan kun je proberen om de overlast van mieren te verminderen. Omdat mieren ook nuttig zijn voor de natuur, zijn er weinig wetenschappelijke onderzoeken gedaan naar het doden van mierennesten. In plaats daarvan richt veel onderzoek zich op het verplaatsen en verjagen van mierennesten en op het voorkomen dat mieren luizen beschermen.

Wanneer een mierennest zelf voor onveilige situaties zorgt, dan kun je een mierennest het beste weg scheppen en ergens anders, bijvoorbeeld in een rustige berm ver weg van het huis, uit te zetten. Het is daarbij belangrijk dat je het mierennest diep genoeg weg schept zodat de broedkamers en de koningin niet blijven zitten. Zo kan de kolonie op een nieuwe, rustige plek een nieuw nest bouwen.

Om te voorkomen dat achtergebleven mieren toch weer een mierennest beginnen te bouwen, helpt het volgens onderzoek om minimaal tien dagen lang elke dag 25 gram cayenne poeder op het voormalige nest te strooien. Dit weert de kleine hoeveelheid mieren die achtergebleven zijn af, zodat ze op zoek gaan naar een nieuwe plek om zich te settelen.

Mieren die indirect voor problemen zorgen door bladluizen of schildluizen te beschermen tegen natuurlijke vijanden, hoeven niet per se uit de tuin of van het balkon verbannen te worden. Onderzoek heeft namelijk laten zien dat mieren hun “luizen boerderij” snel verlaten zodra ze op een makkelijkere manier aan voedsel kunnen komen. Sterker nog, wanneer mieren toegang hebben tot suikerwater of honingwater, dan beginnen mieren zelfs bladluizen te doden en naar hun nest te dragen als voedsel. Zo kun je er dus voor zorgen dat mieren zelfs gaan helpen om de bladluizen plaag te bestrijden.

Het beste alternatieve voedsel voor mieren is honingwater. Hiervoor meng je 1 deel honing met 1 deel water. Om de honing makkelijk te laten oplossen kun je warm water gebruiken. Wanneer je geen honing hebt, kun je ook een mengsel van 1 deel kristalsuiker met 1 deel water gebruiken.

Het enige moeilijke aan het aanbieden van alternatief voedsel aan mieren is hoe je het toedient. Om de mieren langdurig weg te houden van bladluizen en schildluizen, is het belangrijk dat er altijd voldoende alternatief voedsel beschikbaar is. De beste plek om voedsel neer te zetten is ongeveer 20 centimeter van planten waar de mieren op zitten, het liefst in de buurt van de looproute van de mieren. Er zijn enkele manieren om mieren van voedsel te voorzien, zonder dat je meerdere keren per dag moet bijvullen:

• Er zijn speciale voederstations voor mieren rondom de plekken te zetten waar mieren hun bladluizen of schildluizen beschermen. Er past meestal 20 tot 30 milliliters honingwater in een voederstation, waardoor je niet vaak hoeft bij te vullen.
• Je kunt ook Eppendorf buisjes gebruiken. Dit zijn simpele laboratorium buisjes met een deksel. De buisjes kun je eenvoudig in de grond steken of met een touwtje aan een boom vast maken. Zorg er wel voor dat de mieren makkelijk in en uit het buisje kunnen klimmen, bijvoorbeeld met een stukje touw. Wanneer je het dekseltje met een stokje en wat plakband of een elastiek vast zet, dan kan regenwater niet in het buisje komen, en gaat het honingwater langer mee.
• Waterkristallen van bijvoorbeeld Miracle-Gro Moisture Control, DCM Aquaperla of Trixie Water-Gel Voor Ongewervelden blijken volgens onderzoek een goede manier om mieren te voeren. De waterkristallen nemen vloeistoffen, waaronder dus honingwater, makkelijk op, maar kunnen het ook weer makkelijk af staan. Om de waterkristallen te gebruiken week je eerst 1 tot 3 theelepels waterkristallen 10 minuten in honingwater. Vervolgens leg je de volgezogen waterkristallen in de buurt van de planten waar de mieren op zitten. Eventueel kun je de waterkristallen in een schoon mierenlokdoosje stoppen. De mieren zullen binnen een korte tijd aan de waterkristallen beginnen te zuigen en laten de luizen met rust. Waterkristallen bevatten meestal voldoende honingwater om 14 dagen te werken. Alleen wanneer het erg droog en warm is, kan het nodig zijn ze vaker te vervangen.

Veel mieren die bladluizen of schildluizen verdedigen, zitten op fruitbomen, zoals appelbomen en kersenbomen. Om te voorkomen dat mieren bij de bladluizen en schildluizen op de bladeren en jonge takken van deze bomen kunnen komen, kan het helpen om lijmvallen rondom de stam en takken te plaatsen. De mieren komen dan vast te zitten als ze de boom op proberen te klimmen.

Bij het gebruik van lijmvallen om boomstammen is het belangrijk dat de mieren niet via een andere plant of via een muur op de boom kunnen klimmen. Controleer daarom een paar keer per jaar dat de takken van de bomen die last hebben van mieren en luizen niets aanraken.

Lijmvallen helpen over het algemeen goed om mieren weg te houden van bomen, maar zorgen er ook voor dat lopende natuurlijke vijanden, zoals oorwormen en lieveheersbeestjes, moeite hebben om de boom op te klimmen. Hou de lijmvallen daarom goed in de gaten en overweeg om de lijmvallen weg te halen als er veel oorwormen of lieveheersbeestjes op zitten.

Voorbeelden van lijmbanden voor bomen zijn de ECOstyle Lijmband, de BioGroei boomlijmband, de DCM Boomlijmband, en de Treefixer Lijmband.

Wanneer je zoekt naar producten tegen mieren, dan kom je steeds vaker middelen tegen met nematoden. Nematoden zijn microscopisch kleine wormen die het lichaam van enkele vervelende insecten kunnen binnendringen, zoals rupsen of slakken. Eenmaal in het lichaam laten de nematoden een bacterie los, die ervoor zorgt dat het insect een bloedvergiftiging krijgt en dood gaat.

Ondanks dat er nematoden worden verkocht tegen mieren, is er geen bewijs dat deze nematoden, meestal Steinernema feltiae, mieren binnen dringen. In plaats daarvan is de relatie tussen nematoden en mieren veel complexer. Onderzoek heeft namelijk laten zien dat insecten die gestorven zijn door een nematoden infectie een geurstof uitscheiden die mieren wegjagen. Een nematoden mengsel in een mierennest gieten zal de mieren dus alleen verjagen, maar niet doden. Het nadeel is dat de mieren meestal gewoon op zoek gaan naar een nieuwe plek voor hun nest, vermoedelijk niet al te ver van het met nematoden behandelde nest.

Mocht je nematoden tegen mieren willen proberen, dan kun je BioGroei Mier-Run, Biopol Steinernema Feltiae, of Refona Mier Free proberen.

In de winkel zijn verschillende poeders, korrels en doosjes te koop om mieren te bestrijden. De meeste van deze producten bevatten kunstmatige pesticiden, zoals deltamethrine, cypermethrin en permethrin. Er zijn twee werkzame stoffen die wel zijn toegestaan om mieren op een biologische manier te bestrijden, namelijk spinosad en pyrethrine. Daarnaast zijn er ook natuurlijke producten gemaakt met diatomeeënaarde, wat geen natuurlijke gifstof is, maar schurende substantie die de huid van de mieren kapot maakt.

Er zijn bijna geen onderzoeken die spinosad, pyrethrine of diatomeeënaarde testen op de mieren die we veelal in Nederland of België tegen komen. Dit komt, omdat de mieren die we hier hebben geen risico vormen voor mensen en geen grote negatieve effecten hebben op planten. Het is dus niet bekend in hoeverre “onze” mieren op deze producten reageren, omdat ze alleen op exotische mieren van een hele andere soort zijn getest.

Ons advies is om producten gemaakt met spinosad, pyrethrine of diatomeeënaarde zo veel mogelijk te vermijden. Aan de ene kant is het effect op de mieren die in Nederland en België voor komen niet aangetoond. Aan de andere kant kunnen deze middelen, ondanks dat ze biologisch zijn, wel gevaarlijk zijn voor goede insecten, zoals bijen en lieveheersbeestjes. Mocht je wel een biologisch anti-mieren middel willen proberen, dan kun je bijvoorbeeld Edialux Mirobox (spinosad), ECOstyle Mierenpoeder (pyrethrine), ECOstyle Navulbare Mierenlokdoos (spinosad), Compo Myrazyl Box (spinosad), DCM Mirobox (spinosad) of BSI Diatosect (diatomeeënaarde) gebruiken.

Het zelf kweken van groenten, fruit, kruiden en bloemen gaat meestal gemakkelijk, maar soms zit er ook wel eens wat tegen. Mocht je een vraag hebben over het kweken van planten, dan zullen wij deze zo goed mogelijk proberen te beantwoorden. Je kunt je vragen onderaan deze pagina stellen, via het Disqus formulier. Om naar het Disqus formulier te gaan, klik je op de “Stel een vraag!”-knop hieronder.

• Buckham-Bonnett, P. (2019). The impact and spread of the invasive garden ant: an alien invasive species in the UK(Doctoral dissertation, University of York).
• Chen, J., & Oi, D. H. (2020). Naturally occurring compounds/materials as alternatives to synthetic chemical insecticides for use in fire ant management. Insects, 11(11), 758.
• Itioka, T., & Inoue, T. (1996). The consequences of ant-attendance to the biological control of the red wax scale insect Ceroplastes rubens by Anicetus beneficus. Journal of Applied Ecology, 609-618.
• Khan, H. A. A., Zafar, R., & Nasir, I. (2021). Toxicity of seventeen insecticides to Camponotus sericeus (Hymenoptera: Formicidae). Journal of Asia-Pacific Entomology, 24(1), 217-220.
• Lind, A., Martin, A. J., Aron, Ü., Hiiesaar, K., Koskor, E., & Lukas, T. (2006). Development and control of mound nests of black garden ant (Lasius niger) in farmland. Agronomy Research, 4, 269-272.
• Jaffuel, G., Krishnamani, S., Machado, R. A., Campos-Herrera, R., & Turlings, T. C. (2021). Potent Ant Deterrents Emitted from Nematode-Infected Insect Cadavers. Journal of chemical ecology, 1-8.
• Nagy, C., Cross, J. V., & Markó, V. (2013). Sugar feeding of the common black ant, Lasius niger (L.), as a possible indirect method for reducing aphid populations on apple by disturbing ant-aphid mutualism. Biological Control, 65(1), 24-36.
• Nagy, C., Cross, J. V., & Marko, V. (2014). Disturbing ant-aphid mutualism for better biological control of aphids.
• Offenberg, J. (2001). Balancing between mutualism and exploitation: the symbiotic interaction between Lasius ants and aphids. Behavioral Ecology and Sociobiology, 49(4), 304-310.
• Pérez-Rodríguez, J., Pekas, A., Tena, A., & Wäckers, F. L. (2021). Sugar provisioning for ants enhances biological control of mealybugs in citrus. Biological Control, 157, 104573.
• Wäckers, F. L., Alberola, J. S., Garcia-Marí, F., & Pekas, A. (2017). Attract and distract: Manipulation of a food-mediated protective mutualism enhances natural pest control. Agriculture, Ecosystems & Environment, 246, 168-174.
• Zhou, X., Kaya, H. K., Heungens, K., & Goodrich-Blair, H. (2002). Response of ants to a deterrent factor (s) produced by the symbiotic bacteria of entomopathogenic nematodes. Applied and Environmental Microbiology, 68(12), 6202-6209.